|
شمس ِ مولانا
|
||
|
دغدغه های یک روح |
"شهر رقصندگان جان "
چند روزی دیگر در استانه کعبه عاشقان ، شهر قونيه ، و در جوار بارگاه گنبد خضراء مراسم و مجالس سماع بر پاست . چرخندگان درويش و سماع زنان شيدا از سراسر نقاط گيتي در اين ده روزه شبهاي پاسداشت گذر مولانا به جهان باقي ، گرد هم امده و بي تكلف و بي ادعا روزگاري خوش را تجربه مي كنند . سماع اگرچه در طول تاريخ فرقه مولويه داراي آداب و رسومي خاص و پرتكلف شده است ، ولي انچنان كه از سيرت و ميراث مولانا نقل است ، او خود بي هيچ ادابي و ترتيبي اين رقص جانانه جسم و جان را در هر كوي و برزن بجاي مي اورد .
بدون تقيد و بدون مقدمه و پيش نيازي ، نياز جان او بود كه وادار به ترنم و ترقص اش مي كرد . نيازي از سر درد و نه از سر هوي و هوسي جسماني . غذاي روح او بود اين چرخيدن و چرخ زدن . او را بهانه اي اندك بس بود تا جانش به ترنم غزلي و روحش به ترقص سماعي درآيد . صداي ريزش آب وضويي در لگني يا آواي فروشنده دوره گردي در كوچه هاي شهر ويا بانگ ضرباهنگ چكشان زرگراني در راسته بازاري ويا نغمه آواز پرند ه اي در باغ و سرايي . جان او مستعد اين اواها و اوازها و ترانه ها بود ؛ جان جان او .
سماع براي او وسيله اي جهت اتصال بود ؛ اتصالي به مبداء هستي . سماع براي او خبر بود ؛ خبري در جان . سماع براي او آرام و قرار بود ؛ قراري در آن جهان . سماع براي او ديدن گوهر خويشتن بود ؛ گوهر جان جهان . سماع براي او عروسي و شادي بود ؛ شادي بودن همسان با كل وجود . سماع براي او نيايش و نماز بود ؛ دعايي در حضور كعبه و آستانه جانان . سماع براي او زندگي بود ؛ معناي زنده بودن در اين جهان .
سماع حضور جان او در پيشگاه خدا بود ؛ درگاه معشوق و معبود آرماني . سماع همان تغزل بود ؛ غزليات شمس ، ديوان شمس ، كليات شمس . سماع او ديدن شمس تبريزي بود ؛ شمس چهارم آسمان ، آفتاب جهان تاب ، شمس دل و دين ، شمس الدين تبريزي .
" سماع جان "
سماع، آرام ِجانِ ِزندگان است
کسی داند که او را جان ِجان است
کسی خواهد که او بیدار گردد
که او خفته ، میان ِبوستان‌ست
ولیک آن کُو به زندانْ خُفته باشد
اگر بیدار گردد، در زیان است
سماع، آن جا بُکُن کان جا عَروسی است
نه در ماتم، که آن جای ِفغان است
کسی کو جوهر ِخود را ندیده است
کسی کان ماه از چشمش نهان است
چنین کس را سماع و دَف چه باید ؟
سماع، از بَهرِ ِوصل ِدلْستان است
کسانی را، که رُوشان سُوی ِقبله است
سماع، این جهان و آن جهان است
خصوصا، حَلقه‌ای کاندرْ سماعَ اند
هَمی‌َگرَدندُ و کَعبه در میان است
اگر کان ِشِکَر خواهی همان جاست
ور انگشت ِشِکَر خودْ رایگان است
( مولانا / غزل 339 )
---------------------------------------------------------------------
وزن: مفاعیلن مفاعلین فعولن (هزج مسدس محذوف یا وزن دوبیتی)
شعر هاي مشهور هم وزن : ببستي چشم يعني كه وقت خواب است ... / طبيب درد بي درمان كدام است ... / ز همراهان جدايي مصلحت نيست ... / بگو دل را كه گرد غم نگردد ... / ز خاك من اگر گندم برآيد ... / چنان مستم ، چنان مستم من امروز ... / من آن ماهم كه اندر لامكانم ... / مرا پرسي كه چوني ؟ بين كه چونم ... / بيا تا قدر همديگر بدانيم ... / مرا گويي چه ساني ؟ من چه دانم ... / بيا اي مونس جانهاي مستان ... / اگر خواهي مرا ، مي در هوا كن ... / خدايا مطربان را انگبين ده ... / كجاييد اي شهيدان خدايي ؟ ... /
======================================================
" سماع "
بیا، بیا، که تویی جان ِجان ِجان ِسماع
بیا، که سرو ِروانیْ به بُوستان ِسماع
بیا ،که چون تو نبُوده است و هم نَخواهد بُود
بیا ، که چون تو ندیده است، دیدگان ِسماع
بیا ،که چشمهِ خورشید زیرِ ِسایه ِتوست
هزار زُهره تو داری، بر آسمان ِسماع
سماع، شکر ِتو گوید به صدْ زبان ِفصیح
یکی دو نکته بگویم ، من از زبان ِسماع
برون ز هر دو جهانی، چو در سماع آیی
برون ز هر دو جهان است ، این جهان ِسماع
اگر چه بام ِبلند است، بام ِهفتم ْچرخ
گذشته ِاست از این بام، نردبان ِسماع
به زیر ِپایْ بکُوبید هر چه غیر ِوی است!
سماع، از آن ِشما و شما از آن ِسماع
چو عشق، دستْ دَرآردْ به گردَنم ، چه کُنم؟
کنار درکَشمَش ،همچنین ، میان ِسماع
کنار ِذرّه چو پُر شد ز پرتو ِخورشید
همه به رقص درآیند بیْ‌فغان ِسماع
بیا ، که صورت ِعشقْ است شمس ِتبریزی
که باز مانْد ، ز عشق ِلبشْ، دَهان ِسماع
( مولانا / غزل 1295 )
-----------------------------------------------------------------------------------------
وزن: مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلن (مجتث مثمن مخبون محذوف)
غزليات مشهور هم وزن : به روز مرگ ، چو تابوت من روان باشد ... / نگفتمت مرو انجا كه مبتلات كنند ؟ ... / مرا عقيق تو بايد ، شكر چه سود كند ... / به پيش تو چه زند جان و جان كدام بود ؟ ... / ميان باغ گل سرخ هاي و هوي دارد ... / بيا بيا كه تويي جان جان جان سماع ... / نگفتمت مرو انجا كه آشنات منم ؟ ... / به جان تو ، كه از اين دلشده كرانه مكن ... / اگر تو يار نداري چرا طلب نكني ؟ ... / بيا بيا كه شدم در غم تو سودايي ... /
برچسب‌ها: غزل, مولانا, سماع, جان
|